فتق دیسک گردن یعنی بخشی از ماده ژله‌ای داخل دیسک بین مهره‌ای گردن از جای خود خارج شده و روی عصب های اطراف فشار می‌آورد. این مسئله می‌تواند باعث درد گردن، شانه، بازو و حتی بی حسی انگشتان دست شود. شاید شما هم تجربه کرده باشید که بعد از کار طولانی با گوشی یا نشستن طولانی پشت لپ تاپ، گردنتان درد گرفته و وقتی سر خود را به یک سمت می‌چرخانید، درد تیر می کشد. این درد اگر ادامه پیدا کند، می‌تواند نشانه اولیه فتق دیسک گردن باشد.
به زبان ساده، دیسک گردن مثل یک بالشتک بین مهره‌های گردنی عمل می‌کند و باعث می‌شود گردن بتواند نرم حرکت کند و ضربه ها را جذب کند. اگر این دیسک بر اثر فشار زیاد، حرکت نادرست یا تحلیل رفتن به دلیل افزایش سن دچار پارگی شود، ماده داخل آن بیرون زده و به عصب های گردنی فشار می‌آورد و درد و گزگز ایجاد می‌کند.
فتق دیسک گردن تنها مخصوص افراد مسن نیست، بلکه امروزه به دلیل کار زیاد با موبایل و لپ تاپ و نشستن طولانی با وضعیت نادرست، در جوانان ۲۰ تا ۳۰ سال نیز مشاهده می‌شود.
گردن ما از ۷ مهره گردنی (C1 تا C7) تشکیل شده که در میان هر مهره، دیسک‌های بین مهره‌ای وجود دارند. این دیسک ها مثل بالش های ژله‌ای هستند و وظیفه آن ها کاهش اصطکاک و ضربه در حین حرکات گردن است. قسمت بیرونی دیسک یک حلقه محکم (آنولوس فیبروزوس) است و داخل آن ماده ژله‌ای (نوکلئوس پولپوزوس) قرار دارد که فشارها را جذب می‌کند.
وقتی فشار زیادی به گردن وارد شود یا به دلیل تحلیل رفتن حلقه بیرونی با افزایش سن، ترک‌های کوچکی در این قسمت ایجاد می‌شود و ماده ژله‌ای از آن خارج می‌شود. این بیرون زدگی همان فتق دیسک گردن است. نکته مهم اینجاست که دیسک گردن انعطاف‌پذیری بالایی دارد، اما اگر به صورت طولانی مدت به گردن فشار وارد کنید یا وضعیت نادرستی داشته باشید، این انعطاف از بین می‌رود و باعث آسیب می‌شود.
دیسک گردن نقش مهمی در حرکت آزادانه گردن، تحمل وزن سر (که حدود ۵ تا ۶ کیلوگرم است) و کاهش فشار وارد شده به ستون فقرات ایفا می‌کند. هر حرکتی که انجام می‌دهید، از جمله خم کردن گردن برای نگاه به گوشی، چرخاندن سر به اطراف و حتی حرکات ناگهانی گردن هنگام ترمز خودرو، همگی توسط دیسک‌ها جذب می‌شود.
تصور کنید اگر این دیسک‌ها وجود نداشتند، کوچک‌ترین حرکت باعث درد شدید و آسیب به مهره‌ها و عصب‌های گردنی می‌شد. اهمیت مراقبت از دیسک گردنی درست مثل مراقبت از ستون خانه است؛ اگر دیسک‌ها آسیب ببینند، کیفیت زندگی شما به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و حتی ممکن است کارهای ساده روزمره مثل کار با موبایل یا رانندگی دشوار شود.
علائم فتق دیسک گردن
بیرون زدگی دیسک گردن معمولاً با درد خفیف و تیرکشنده در گردن و شانه شروع می‌شود. این درد ممکن است هنگام خم کردن یا چرخاندن گردن به یک سمت، تشدید شود. برخی افراد احساس سفتی یا گرفتگی در گردن دارند که با استراحت بهتر می‌شود. احساس گزگز، مورمور شدن و بی‌حسی در انگشتان دست (معمولاً شست، انگشت اشاره و میانی) از دیگر علائم اولیه است.
ممکن است هنگام رانندگی یا کار با موبایل، ناگهان احساس کنید گردنتان گیر کرده و حرکت آن دشوار شده است. این علائم اگر جدی گرفته نشوند، به مراحل شدیدتر می‌رسند.
اگر فتق دیسک گردن درمان نشود، علائم زیر ظاهر می‌شود:
- درد مداوم گردن و شانه که حتی با استراحت هم بهتر نمی‌شود.
- ضعف عضلات بازو و دست به حدی که نتوانید اشیاء را نگه دارید.
- کاهش دامنه حرکتی گردن.
- درد تیرکشنده از گردن تا دست‌ها هنگام عطسه یا سرفه.
- مشکلات خواب به دلیل درد شدید شبانه.
- درد در یک سمت بدن بیشتر از سمت دیگر.
این علائم نشان می‌دهد فتق دیسک گردن در حال فشار بر ریشه‌های عصبی است و باید سریع برای درمان اقدام شود.
در موارد زیر باید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:
- ضعف ناگهانی و شدید در یک یا هر دو دست.
- بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع.
- از دست دادن ناگهانی تعادل یا افتادن بدون علت.
- درد گردن همراه با تب و کاهش سطح هوشیاری.
این علائم می‌تواند نشان‌دهنده فشردگی شدید نخاع یا عفونت باشد که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
دلایل و عوامل خطر
حرکات تکراری و وضعیت‌های نادرست گردن
نشستن طولانی با سر خم شده به جلو هنگام استفاده از موبایل (گردن پیامکی) یکی از مهم‌ترین دلایل فتق دیسک گردن در جوانان است. نشستن طولانی پشت میز بدون استراحت، رانندگی طولانی‌مدت و خوابیدن با بالش نامناسب، فشار زیادی بر دیسک‌های گردن وارد می‌کند و باعث ترک‌های ریز در حلقه دیسک می‌شود.
نقش افزایش سن و تحلیل دیسک‌ها
با افزایش سن، مایع داخل دیسک‌ها کاهش پیدا می‌کند و انعطاف‌پذیری دیسک کم می‌شود. این روند طبیعی (دژنراسیون دیسک) باعث می‌شود دیسک‌ها در برابر فشار و حرکات ناگهانی ضعیف شوند و ماده ژله‌ای از داخل آن خارج شود.
ضربه و تصادفات
تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، ضربه مستقیم به گردن و حرکات ناگهانی گردن در ورزش می‌تواند باعث فتق دیسک گردن شود. این نوع فتق معمولاً درد شدید و ناگهانی ایجاد می‌کند و نیازمند پیگیری سریع است.
روش‌های تشخیص فتق دیسک گردن
معاینه فیزیکی و تست‌های عصبی
پزشک با بررسی دامنه حرکتی گردن، تست‌های قدرت عضلانی، بررسی رفلکس‌ها و تست حساسیت پوست، علائم فتق دیسک گردن را بررسی می‌کند. این تست‌ها کمک می‌کند محل دقیق فشردگی عصب شناسایی شود.
تصویربرداری MRI و CT اسکن
MRI بهترین روش برای تشخیص فتق دیسک گردن است زیرا به‌وضوح می‌تواند بیرون‌زدگی دیسک و محل فشار بر عصب را نشان دهد. در برخی موارد، CT اسکن و میلوگرافی برای بررسی دقیق‌تر استفاده می‌شود.
بررسی دقیق توسط متخصص مغز و اعصاب
تشخیص و تعیین شدت فتق دیسک گردن توسط متخصص مغز و اعصاب یا جراح ستون فقرات انجام می‌شود تا بر اساس شدت بیماری، درمان مناسب (دارویی، فیزیوتراپی یا جراحی) انتخاب شود.
درمان فتق دیسک گردن
برای بسیاری از بیماران، درمان فتق دیسک گردن از خانه آغاز می‌شود و در مراحل اولیه می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری و نیاز به جراحی را بگیرد. اولین اقدام، استراحت کوتاه‌مدت برای کاهش التهاب و فشار روی عصب است. اما دقت کنید استراحت طولانی باعث ضعف عضلات گردن و بدتر شدن مشکل می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود بیش از ۲ تا ۳ روز بی‌حرکتی نداشته باشید.
استفاده از کمپرس گرم و سرد در روزهای اول به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. به این شکل که در ۴۸ ساعت اول، کمپرس سرد برای کاهش التهاب و پس از آن کمپرس گرم برای شل شدن عضلات و افزایش جریان خون استفاده شود.
اصلاح وضعیت خواب و استفاده از بالش مناسب (ارتفاع متوسط و طبی) کمک بزرگی به کاهش فشار روی دیسک می‌کند. در طول روز، باید از نشستن طولانی با سر خم شده پرهیز و استراحت‌های کوتاه هر ۳۰ دقیقه انجام شود.
برای کنترل درد، استفاده از داروهای ضد درد ساده مثل استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند مؤثر باشد، اما مصرف بی‌رویه دارو بدون نظر پزشک توصیه نمی‌شود. در این مرحله، حرکات کششی و تقویتی گردن انجام نمی‌شود تا التهاب کاهش یابد.
فیزیوتراپی و تمرینات تخصصی گردن
فیزیوتراپی ستون اصلی درمان غیر جراحی فتق دیسک گردن است. یک فیزیوتراپیست مجرب با ارزیابی شرایط شما، برنامه‌ای شامل درمان‌های دستی، تحریک الکتریکی و تمرینات ایزومتریک طراحی می‌کند. هدف فیزیوتراپی:
- کاهش التهاب و درد
- افزایش دامنه حرکتی گردن
- تقویت عضلات اطراف گردن برای حمایت بهتر از مهره‌ها و دیسک‌ها
تمرینات کششی آرام و کنترل شده به بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. تمرینات تقویتی برای عضلات گردن و شانه از اهمیت زیادی برخوردار است و از بازگشت درد جلوگیری می‌کند.
بیماران باید تمرینات خانگی را طبق دستور فیزیوتراپیست ادامه دهند. در بسیاری از موارد، پس از ۴ تا ۶ هفته فیزیوتراپی، علائم به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
داروها و تزریق‌های ضد درد
در موارد درد متوسط تا شدید، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب
- داروهای شل‌کننده عضلانی برای رفع اسپاسم گردن
- داروهای ضد درد عصبی (مثل گاباپنتین یا پرگابالین) برای دردهای تیرکشنده عصبی
در مواردی که درد شدید و مقاوم به درمان باشد، تزریق کورتون در اطراف عصب (تزریق اپیدورال گردنی) برای کاهش التهاب عصب و تسکین سریع درد انجام می‌شود. این تزریق باید توسط متخصص درد یا جراح ستون فقرات با راهنمایی تصویربرداری انجام شود.
جراحی و موارد نیاز به عمل
جراحی برای فتق دیسک گردن زمانی انجام می‌شود که:
- درد شدید و مقاوم به درمان‌های غیر جراحی پس از ۶ تا ۱۲ هفته ادامه یابد.
- ضعف پیش‌رونده عضلات دست و بازو ایجاد شود.
- علائم خطرناک مثل بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع یا اختلال تعادل رخ دهد.
معمول‌ترین روش جراحی، دیسککتومی قدامی گردن (ACDF) است که در آن دیسک آسیب‌دیده برداشته شده و فضای دیسک با پیوند استخوانی یا قفسه بین مهره‌ای پر می‌شود. روش‌های کم تهاجمی جدید نیز با برش کوچک و بدون تخریب عضلات گردن انجام می‌شود که دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد.
بیشتر بخوانید :
درمان آرتروز کمر با فیزیوتراپی
