واژینیسموس یک اختلال عملکرد جنسی است که با انقباضات غیرارادی و مداوم عضلات کف لگن، به ویژه عضله پوبوکوکیژئوس، اطراف واژن مشخص می شود. این انقباضات در پاسخ به تلاش برای دخول واژینال اتفاق می‌افتد و قرار دادن تامپون، معاینه لگنی یا برقراری رابطه جنسی را دشوار یا غیرممکن می‌کند. بسیار مهم است که بدانیم واژینیسموس یک انتخاب نیست. این یک پاسخ فیزیولوژیکی است که اغلب ریشه در ترس یا اضطراب دارد. در حالی که اغلب با درد همراه است، برخی سفتی را بدون ناراحتی تجربه می کنند.
بر اساس آمارها واژینیسموس تا 1٪ از زنان را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند تأثیر منفی بر روابط جنسی و اعتماد به نفس زنان مبتلا داشته باشد. خوشبختانه با مداخله اختصاصی با راهکارهای فیزیوتراپی کف لگن قابل درمان است و درمان واژینیسموس با فیزیوتراپی که در کلینیک فیزیوتراپی آیتن در شریعتی ارائه می شود در اغلب مراجعه کنندگان موفقیت آمیز است.
علائم واژینیسموس
علامت اولیه این عارضه دشواری یا ناتوانی در دستیابی به نفوذ به واژن به دلیل سفت شدن غیرارادی عضلات است. این می تواند به طرق مختلف ظاهر شود:
مقاربت جنسی دردناک: تلاش برای دخول ممکن است با سوزش یا درد مواجه شود که رابطه جنسی را غیرممکن یا بسیار ناراحت کننده می کند.
مشکل در قرار دادن تامپون: برخی از زنان مبتلا به واژینیسموس به دلیل اسپاسم عضلانی برای گذاشتن یا برداشتن تامپون دچار مشکل می شوند.
ناراحتی در طول معاینه لگن: نفوذ به داخل واژن در معاینات پزشکی نیز ممکن است باعث انقباضات غیرارادی شود و باعث درد و اضطراب شود.
اضطراب و پریشانی عاطفی: ناتوانی در داشتن رابطه جنسی مناسب یا حتی انجام معاینات معمول می تواند منجر به استرس، ناامیدی و احساس شرم شود.
واژینیسموس را می توان بر اساس شدت و موقعیت هایی که در آن رخ می دهد طبقه بندی کرد:
- اولیه: از اولین تلاش برای دخول واژن رخ می دهد.
- ثانویه: پس از تجربه درد یا ناراحتی در حین دخول ایجاد می شود.
- ژنرالیزه: همه انواع نفوذ واژن از جمله معاینات پزشکی را تحت تاثیر قرار می دهد.
- موقعیتی: فقط در موقعیت های خاص مانند شریک جنسی خاص یا در حین مقاربت رخ می دهد، اما نه با تامپون.
دلایل و عوامل خطر
در حالی که علت دقیق واژینیسموس نامشخص است، تصور می شود عوامل متعددی در این امر نقش دارند:
هیپرتونیسیته عضلانی: افزایش تنش عضلانی در کف لگن می تواند یک عامل اصلی باشد که باعث باریک تر و حساس تر شدن دهانه واژن می شود.
عوامل روانشناسی:
- اضطراب و ترس: پیش بینی درد، تجربیات جنسی منفی گذشته یا ترس از زایمان می تواند باعث اضطراب و سفت شدن عضلات شود.
- نگرانی‌های مربوط به تصویر بدن: احساسات منفی در مورد بدن می‌تواند به اضطراب‌های مربوط به دخول کمک کند.
- ترومای گذشته: سابقه سوء استفاده جنسی یا آسیب های دیگر می‌تواند منجر به پاسخ‌های فیزیکی و عاطفی شود که مانع از نفوذ می‌شود.
سایر شرایط پزشکی: شرایط پزشکی زمینه‌ای مانند ولوودینیا، آندومتریوز یا بیماری التهابی لگن می‌تواند باعث ایجاد درد در حین دخول شود و به انقباضات غیرارادی عضلانی منجر شود.
درمان واژینیسموس
گزینه های درمانی معمولاً شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- فیزیوتراپی کف لگن: یک متخصص فیزیوتراپی کف لگن می تواند فرد را از طریق تمریناتی برای آرام کردن و تقویت عضلات کف لگن، بهبود کنترل و کاهش انقباضات غیرارادی راهنمایی کند.
- درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT به رفع هر گونه اضطراب، ترس یا باور منفی اساسی که ممکن است در ایجاد واژینیسموس نقش داشته باشد کمک می کند.
- دیلاتاتور درمانی: قرار دادن تدریجی گشادکننده ها، ابزارهای صاف و گرد با افزایش اندازه، به حساسیت زدایی واژن و کشش تدریجی دهانه واژن کمک می کند.
- بیوفیدبک: این تکنیک که توسط متخصصان فیزیوتراپی کف لگن ارائه می شود، بیوفیدبک بازخوردی در زمان واقعی در مورد تنش عضلانی ارائه می دهد و به افراد این امکان را می دهد تا کنترل و شل کردن عضلات کف لگن خود را یاد بگیرند.
- دارو: داروهای ضد افسردگی یا شل کننده های عضلانی ممکن است در موارد خاص برای مدیریت اضطراب یا درد تجویز شوند.
ملاحظات درمانی:
سرعت درمان: هر دو جنبه فیزیکی و احساسی باید مورد توجه قرار گیرند، که نیاز به صبر و رویکرد تدریجی دارد.
مشارکت شریک: ارتباطات باز و حمایت از طرف شریک زندگی فرد در طول فرآیند می تواند بسیار سودمند باشد.
فیزیوتراپی کف لگن در درمان واژینیسموس
فیزیوتراپی کف لگن روشی درمانی است که بر روی تقویت، کشش و آموزش مجدد عضلات کف لگن تمرکز دارد. این عضلات از اندام‌های لگن پشتیبانی می‌کنند و نقش مهمی در کنترل مثانه و روده و همچنین بهبود عملکرد جنسی دارند.
فیزیوتراپی کف لگن با هدف کاهش انقباضات غیرارادی عضلات، افزایش آگاهی از عضلات کف لگن و آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی انجام می‌شود. این روش درمانی معمولاً شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی جامع: فیزیوتراپیست با انجام معاینه کامل، شدت مشکل و عوامل موثر بر آن را ارزیابی می‌کند.
- آموزش عضلات کف لگن: فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چگونه عضلات کف لگن خود را شناسایی کرده و به طور موثر منقبض و شل کنید.
- تمرینات کششی و تقویتی: تمرینات خاصی برای افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات کف لگن انجام می‌شود.
- تکنیک های آرام سازی: تکنیک هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و ریلکسیشن برای کاهش استرس و اضطراب آموزش داده می‌شود.
- استفاده از دیلاتورها: دیلاتورها ابزارهایی هستند که به تدریج به داخل واژن وارد می‌شوند تا به افزایش تحمل و کاهش درد کمک کنند.
مزایای درمان واژینیسموس با فیزیوتراپی
کاهش درد و اسپاسم: فیزیوتراپی باعث کاهش درد و اسپاسم عضلات کف لگن می‌شود.
افزایش آگاهی از بدن: با انجام تمرینات، آگاهی شما از عضلات کف لگن افزایش می‌یابد.
بهبود عملکرد جنسی: فیزیوتراپی کف لگن به شما کمک می‌کند به عنوان یک رویکرد جامع، هم به جنبه‌های فیزیکی و هم به جنبه‌های روانی مشکل می‌پردازد.
