بیرون زدگی دیسک کمر که با نام فتق دیسک کمر نیز شناخته می شود، یک وضعیت پزشکی است که بر ستون فقرات، به ویژه ناحیه کمر تاثیر می گذارد. ناحیه کمری ناحیه کمر است که از پنج مهره (L1 تا L5) و دیسک‌ های بین مهره‌ای که بین آن‌ ها قرار دارند تشکیل شده است.

دیسک‌ های بین مهره‌ای به‌عنوان بالشتک یا ضربه‌گیر بین مهره‌ ها عمل می‌کنند و انعطاف‌ پذیری را برای ستون فقرات فراهم می‌ کنند، هر دیسک از یک لایه بیرونی سخت به نام حلقه فیبروزوس و یک مرکز نرم ژل مانند به نام هسته پالپوس تشکیل شده است.

در مورد فتق دیسک کمر، لایه بیرونی دیسک ضعیف شده یا پاره می‌شود و به مواد ژل مانند داخلی اجازه می‌دهد بیرون بزند یا نشت کند. این می تواند به دلیل فرسودگی ناشی از افزایش سن، استرس مکرر روی ستون فقرات، وضعیت نامناسب، بلند کردن نادرست اجسام سنگین یا ضربه ناگهانی به کمر اتفاق بیفتد. هنگامی که ماده داخلی از لایه بیرونی فشار می‌آورد، می‌تواند به اعصاب ستون فقرات مجاور فشار وارد کند و در نتیجه درد و علائم دیگر همچون ضعف و بی حسی اندام ها ، گزگز کردن اندام ها و … ایجاد شود.

تشخیص فتق دیسک کمر معمولاً شامل بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری مانند اشعه ایکس، ام آر آی (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) یا سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) است. این تست ها به تجسم فتق دیسک و ارزیابی میزان فشرده سازی عصب کمک می کند.

علائم بیرون زدگی دیسک کمر

کمر درد: درد در قسمت پایین کمر، معمولا در یک طرف، یک علامت شایع است. شدت درد می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.

درد ساق پا (سیاتیک): اگر فتق دیسک اعصاب نخاعی را فشرده یا تحریک کند، می‌تواند باعث ایجاد دردی شود که به پایین باسن، ران‌ها و پاها سرایت می‌کند. این درد به سیاتیک معروف است. ممکن است با گزگز، بی حسی یا ضعف در پای درگیر همراه باشد.

علائم مرتبط با اعصاب: فتق دیسک کمر علاوه بر درد پا، می‌تواند منجر به سایر علائم مرتبط با اعصاب مانند بی‌حسی، گزگز (احساس سوزن و سوزن) یا ضعف عضلانی در ساق پا شود.

از دست دادن کنترل مثانه یا روده (نادر): در موارد شدید، بیرون زدگی دیسک کمر می تواند اعصاب مسئول کنترل مثانه و روده را تحت فشار قرار دهد. این می تواند در کنترل ادرار یا مدفوع مشکل ایجاد کند. اگر این علامت را تجربه کردید، به عنوان یک اورژانس پزشکی در نظر گرفته می شود و مراقبت های پزشکی فوری لازم است.

روشهای درمان

گزینه های درمانی برای بیرون زدگی دیسک کمر بسته به شدت علائم ممکن است متفاوت باشد. در بسیاری از موارد، درمان های محافظه کارانه موثر هستند و عبارتند از:

استراحت و اصلاح فعالیت: اجتناب از فعالیت هایی که علائم را بدتر می کند و به بدن زمان می دهد تا بهبود یابد.

داروهای ضد درد: مسکن‌ های بدون نسخه مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند.

فیزیوتراپی: تمرینات و کشش‌های خاص می‌توانند قدرت، انعطاف‌پذیری و بهبود ناحیه آسیب‌دیده را بهبود بخشند. فیزیوتراپی ممکن است شامل روش هایی مانند گرما یا سرما درمانی، اولتراسوند یا تحریک الکتریکی باشد.

تزریق استروئید اپیدورال: در برخی موارد، داروهای کورتیکواستروئید به فضای اپیدورال اطراف عصب آسیب دیده تزریق می شود تا التهاب را کاهش دهد و درد را کاهش دهد.

جراحی (در موارد شدید): اگر درمان‌های محافظه‌کارانه تسکین ندهند یا اگر فشار عصبی قابل توجهی منجر به علائم شدید یا نقایص عصبی شود، ممکن است مداخله جراحی در نظر گرفته شود. بسته به شرایط خاص و توصیه جراح، گزینه های جراحی شامل دیسککتومی، لامینکتومی یا فیوژن ستون فقرات است.

فیزیوتراپی در درمان بیرون زدگی دیسک کمر

فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان محافظه کارانه فتق دیسک کمر دارد. هدف آن کاهش درد، بهبود تحرک، تقویت ماهیچه ها و بهبود بهبود است. در اینجا چند تکنیک فیزیوتراپی رایج و مداخلات مورد استفاده در درمان فتق دیسک کمر آورده شده است:

روش های غیرفعال

• گرما درمانی: اعمال گرما در ناحیه آسیب دیده می تواند به آرامش عضلات، افزایش جریان خون و تسکین درد کمک کند.
• سرما درمانی: کمپرس یخ یا کمپرس سرد می تواند التهاب را کاهش داده و ناحیه را بی حس کند و درد را تسکین دهد.
• TENS (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست): شامل استفاده از جریان های الکتریکی با ولتاژ پایین برای تحریک اعصاب و در نتیجه کاهش سیگنال های درد می شود.

درمان دستی

• تحرک ستون فقرات: درمانگر برای بهبود تحرک، کاهش سفتی و کاهش درد، حرکات ملایم و کنترل شده را روی ستون فقرات اعمال می کند.
• کشش کمر: شامل اعمال نیروی کششی به ستون فقرات برای ایجاد فضای بین مهره‌ها و کاهش فشار روی دیسک و اعصاب آسیب‌دیده است.

تمرین درمانی

• تقویت عضلات مرکزی: تقویت عضلات مرکزی از جمله عضلات شکم و پشت، می تواند ثبات و حمایت از ستون فقرات را فراهم کند و بار روی دیسک ها را کاهش دهد.
• تمرینات انعطاف پذیری: تمرینات کششی به بهبود انعطاف پذیری، کاهش تنش عضلانی و تراز مناسب ستون فقرات کمک می کند.
• تهویه هوازی: تمرینات هوازی کم تاثیر، مانند پیاده روی یا شنا، می تواند سلامت قلب و عروق و تناسب اندام کلی را بدون وارد کردن فشار بیش از حد به ستون فقرات بهبود بخشد.

آموزش وضعیتی

• اصلاح وضعیت بدنی: آموزش بیماران در مورد حفظ وضعیت بدنی خوب در طول فعالیت های روزانه مانند نشستن، ایستادن و بلند کردن بدن می تواند به جلوگیری از فشار بیشتر بر ستون فقرات کمری کمک کند.
• آموزش مکانیک بدن: آموزش مکانیک و تکنیک های مناسب بدن برای بلند کردن، خم شدن و پیچیدن می تواند خطر آسیب دیدگی مجدد را به حداقل برساند.
• اصلاح فعالیت: توصیه به بیماران برای اجتناب یا اصلاح فعالیت هایی که علائم را تشدید می کنند، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا نشستن طولانی مدت.

متخصصان ما در مرکز فیزیوتراپی آیتن در شریعتی تهران خدمات تخصصی فیزیوتراپی ستون فقرات را برای درمان مشکلات مرتبط با ستون فقرات ارائه می دهند.